مطمئننا دردنیای پرتلاطم امروزی ، یکی از موضوعاتی که میتواند جوامع بشری را از اختلافات شخص وجمعی در امان بدارد،آشنایی باحقوق متقابل افراد بایکدیگر وقانون است که مهترین اثر این اشنایی واگاهی را میتوان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی داسنت ؛ بنابراین ، امروزه تلاش داریم تا موضوع حقوق وتعهدات شرکت های سهامی را بررسی کنیم.

شرکت های سهامی به شرکت هایی گفته میشود که سهام آن دردست عموم مرم بوده ( یعنی 51 درصد به بالا)وکنترل شرکت نیز در اختیار مردم باشد .مانند تمامی  شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر ،در مقابل این تعریف ، در صورتی که کنترل ومالکیت شرکت وتصمیم گیری در اختیار افراد خاص باشد ، به آن شرکت سهامی خاص گفته میشود.

سهام شرکت سهامی عام در بورس اوراق بهادر داد وستد میشود بنابراین یکی از شرایط پذیرش سهام شرکت ها در بورس این است که بصورت سهامی عام باشد. هرفردی باخرید یک یا ند مهم از سهام یک شرکت سهامی ، دارای حقوقی میشود که امکان نقض آن وجود ندار. حقوق ناشی از مالکیت سهم متعدد است ودر موارد مختلف قانون تجارت به انها اشاره شده است. این حقوق بطور کی به دودسته حقوق مالی وغیر مالی تقسیم میشود.

حقوق مالی ناشی از مالکیت سهام:

حقوق مالی ناشی از مالکیت سهام ، شامل سهیم شدن در سود، حق تقدم در خرید وحق سهیم شدن دردارایی شرکت است البته برخی حقوق مالی متفرقه نیز وجود دارند که از جمله انها میتوان به حق مخالفت باافزایش تعهدات بدون رضایت سهامدار اشاره کرد.

حق سهیم شدن در سود شرکت:

یکی اهداف خریداران سهم یک شرکت ، آن است که در سود ان شرکت سهیم شوند. میزان سود هر سهامدار در مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت تعیین میشود.

منظور از سود ، سود قابل تقسیم است که شامل این موارد میشود:

سود خالص سال مالی شرکت منهای زیانهای سالهای مالی قبل و اندوخته قانونی ( 1.20 یا 5 درصدسود  خالص هرسال) وسایر اندوخته های اختیاری ، بعلاوه سود قابل تقسیم سالهای قبل که تقسیم نشده است.نحوه پرداخت سود قابل تقسیم رانیز مجمع عمومی تعیین میکند. اگر مجمع عمومی در این خصوص ، تصمیمی نگرفته باشد؛ هیات مدیره شرکت نحوه پرداخت را تعیین خواهد کرد امادر هرحال پرداخت سود به صاحبان سهام باید ظرف 8 ماه پس از تصمیم مجمع عمومی راجع به تقسیم سود انجام میشود.

حق تقدم در خرید سهام جدید شرکت:

از آنجایی که سهامداران یک شرکت خواهان حفظ حقوق وموقعیت خود در شرکت هستند، انتظار دارند در هنگام افزایش سرمایه وانتشار سهام جدید از سوی شرکت ، نسبت به سایر خریداران اولویت داشته باشند. به همین دلیل ، ابتدا شرکت به سهامداران خود پیشنهاد فروش سهام میکند، انهانیز در استفاده از این حق یاصرف نظر کردن از ان ، مختار هستند اما از انجایی که قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت باقیمت بازار سهام متفاوت است، سهامداران معمولااز این حق تقدم استفاده میکنند. 

حقوق غیر مالی ناشی از مالکیت سهام:

حقوق غیر مالی ناشی از مالکیت سهام، حق رای ، حق انتقال سهام وحق اطلاع تقسیم میشود. بدیهی ترین حقی که سهامدار در شرکت از آن برخوردار است ، حق رای است. سهامار بااستفاده از حق رای خود در مجامع عمومی، در امور شرکت همچون انتخاب اعضای هیات مدیره وبازرسان شرکت، تغییرات سرمایه ، تقسیم سو ، تغییرات اساسنامه، انحلال شرکت وسایر موارد، مشارکت میکنند.

حق رای سهامداران نسبی است وهرکس تعداد سهام بیشتری داشته باشد حق رای بیشتری نیز خواهد داشت . حق رای سهامداران از طریق اعطای وکالت نیز اعمال میشود.

اعمال حق رای ساده وتجمعی:

حق رای به دوصورت ساده وتجمعی اعمال میشود. در رای گیری ساده هر سهم یک رای دارد. در این نوع رای گیری ، سهامداران اقلیت نمیتوانند حتی یک نفراز اعضای هیات مدیره را انتخاب کنند وکلیه اعضارا سهامداران اکثریت برمیگزینند. برای حل این معظل از روش رای گیری تجمعی استفاده میشود در این رای گیری، تعداد آرای هر رای دهنده در تعداد مدیرانی که باید انتخاب شوند ، ضرب میشود وحق رای برای هررای دهنده برابر باحاصل ضرب مذکور خواهد بود.

در نتیجه رای دهنده میتواند آرای خود را به یک نفر بدهد یاانرا بین چند نفر تقسیم کند. بدین ترتیب سهامداران اقلیت نیز میتوانند در چنین هیات مدیره ای تاثیر گذار باشند ونماینده ای در هیات مدیره داشته باشند.

حق واگذاری سهام:

هرسهامداری ، حق واگزاری وفروش سهام خود را به دیگری دارد. خرید یافروش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس از طریق مراجعه به هریک از شرکتهای کارگزاری وتکمیل فرم دستور خرید یافروش صورت میپذیرد. انتقال سهام یک سهامدار در شرکتهای سهامی عام ، نیازی به موافقت هیات مدیره یامجمع عمومی ندارد. حق اطلاع سهامدداران از وضعیت شرکت، وسیله ای برای اجرای صحیح حقرای است.

هرسهامدار میتواند 15 روز قبل از انعقاد مجمع عمومی در مرکز شرکت به صورت حسابها مراجعه کند واز ترازنامه وحساب سود وزیان وگزارش عملیات مدیران وگزارش بازرسان رونوشت بگیرد. همچنین باتوجه به آن که اساسنامه نوعی قرارداد بین موسسان وسهامداران است. هریک از سهامداران حق دارند نسخه ای از اساسنامه را دریافت کنند . در برخی موارد نیز شرکتها از طریق پست یاانتشار اطلاعیه یادعوت نامه در روزنامه های کثیرالانتشار از سهامداران خود برای تشکیل مجامع عمومی عادی دعوت به عمل آورند.

تعهدات سهامداران:

تنها تعهد یک سهامدار درشرکت سهامی، پرداخت مبلغ سهم است واگر به این تعهد خود عمل کند، به عنوان صاحب سهم تعهد دیگری ندارد. سهامدار هیچگونه تعهد شخصی در قبال طلبکاران شرکت ندارد واگر شرکت بنا به دلایلی قادر به پرداخت دیون خود نباشد ، نمیتوان به سهامداران رجوع کرد.

همچنین تعهدات سهامداران همان است که قبول کرده اند ونمیتوان باتغییر اساسنامه تعهد جدیدی بر عهده انها گذاشت آنان گذاشت ویاتعهدات فعلی انها را افزایش داد. در این زمینه قانونی نیز به صراحت عنوان کرده که هیچ مجمع عمومی نمیتواند تابعیت شرکت را تغییردهد یاهیچ اکثریتی نمیتواند تعهدات صاحبان سهم را بیفزاید.